ხელმისაწვდომობა აგროკულტურისა და ბუნებრივ რესურსებზე — გამოწვევები

სტატიის ავტორი: ნუცა(ნინო) სპარსიაშვილი

Geo/Az

ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტში, კერძოდ კი კაბალის თემში ქალთა ორგანიზაცია “ფემინა”-ს მიერ ეთნიკურად აზერბაიჯანელი ქალების საჭიროებათა კვლევა განხორციელდა. ნაშრომის ავტორია გენდერის მკვლევარი მაგდა საგინაშვილი.

კვლევა მომზადდა გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP Georgia) და შვედეთის საელჩოს ფინანსური მხარდაჭერით და ხელშეწყობით. 

ნაშრომში გამოყოფილია ოთხი ძირითადი მიმართულება:

• ხელმისაწვდომობა ქართული ენის შესწავლაზე;
• ხელმისაწვდომობა მიწათმოქმდების, აგროკულტურისა და ბუნებრივ რესურსებზე;
• ხელმისაწვდომობა ჯანდაცვის სერვისებზე, მათ შორის, სექსუალურ და რეპროდუქციულ ჯანმრთელობასა და უფლებებზე;
• ხელმისაწვდომობა ფიზიკურ გადაადგილებასა და ტრანსპორტზე.

ხელმისაწვდომობა მიწათმოქმდების, აგროკულტურისა და ბუნებრივ რესურსებზე

კვლევის ფარგლებში ჩატარდა ინტერვიუები კაბალაში მცხოვრებ აზერბაიჯანელ ქალებთან, რომელთა აბსოლუტური უმრავლესობა ჩართულია სასოფლო სამეურნეო სამუშაოებში. რესპონდეტები გამოყოფენ ბარიერებს, რომლებსაც ისინი აწყდებიან მუშაობის პროცესში:

• კომუნიკაციის ბარიერი მიწის დამუშავების სამუშაოების 

ქალებისთვის, რომლებიც ეწევიან მიწათმოქმედებას და ჩართული საველე სამუშაოებში, სირთულეს წარმოადგენს მიწის ტრაქტორით დამუშავების საკითხი. კაცებისგან განსხვავებით, ქალებისთვის პრობლემურია ტრაქტორის დამოუკიდებლად მოძიება და ხშირ შემთხვევაში ნათესავი კაცის დახმარებაა საჭირო, კომუნიკაციის წარმართვის მიზნით.

• თეორიული ცოდნის საჭიროება მიწის ქიმიურ ნივთიერებებით დამუშავებასთან მიმართებით
  

კვლევაში მონაწილე ქალების სრული უმრავლესობა აღნიშნავს, რომ არ ფლობენ შესაბამის ცოდნას მცენარეების შეწამვლასთან დაკავშირებით. მათ არ იციან თუ როგორ, რა მეთოდებითა და ნივთიერებებით უნდა მოხდეს პროდუქტების სათანადო ქიმიური დამუშავება, იმისათვის რომ მიიღონ ჯანსაღი პროდუქტი.

არის შემთხვევები, როცა რესპონდენტები დათესილი ლობიოს მოსავალს ვერ იღებენ, რადგან პროდუქტი არ არის ვარგისიანი მოსახმარად. მოსავლის გაფუჭების მიზეზი ქალებისთვის გაურკვეველია. 

გამოკითხულ ქალთა და გოგონათა აბსოლუტური უმრავლესობა თვლის, რომ სამეურნეო საქმიანობასთან დაკავშირებით თეორიული ცოდნის მიღება მათთვის აუცილებელია. რესპონდენტების ცნობით, კაბალის თემში არანაირი თემატური შემეცნებითი სემინარი თუ ტრენინგი არ ჩატარებულა.

ისინი ხაზს უსვამენ, რომ მსგავსი ტიპის შეხვედრები მნიშვნელოვნად შეამცირებდა მათი სასათბურე პროდუქტის განადგურების რისკს, გაზრდიდა შემოსავალსა და ფინანსურ სახსრებს.

• სასათბურე მეურნეობის უზრუნველყოფა

სასათბურე მეურნეობის მართვა-შენახვა ფინანსური რესურსებს საჭიროებს. ეს კი რესპონდენტებისთვის დიდ სირთულეს წარმოადგენს.
გამოკითხულთა სრული უმეტესობა სასათბურე მეურნეობას უძღვება აგროკრედიტების დახმარებით, რომელთა დაფარვა მათთვის შეუძლებელია იმ შემთხვევაში, თუ არ მოხდება მოყვანილი პროდუქტის როგორც შენარჩუნება, ასევე მაქსიმიზაცია.

სასათბურე მეურნეობის შესახებ ცოდნა გამოკითხული ქალებისთვის კრიტიკული მნიშვნელობისაა. 

• მარტოხელა დედები – გამოწვევები
  

სასათბურე მეურნეობის მართვა და გაძღოლა განსაკუთრებით რთულია კაბალის თემში მცხოვრები მარტოხელა დედებისთვის, რომელნიც შედარებით მეტი დატვირთვით მუშაობენ. მათ დამატებითი შრომის გაწევა უწევთ, რადგან არ აქვთ ფინანსური შესაძლებლობა დაიქირაონ დამხმარე პერსონალი. 

სოციუმში გამყარებული რწმენა-წარმოდგენებიდან გამომდინარე კაბალაში მცხოვრები მარტოხელა ქალებისთვის რთულდება კომუნიკაციის წარმართვა სატრანსპორტო საშუალებების დაქირავების პროცესში.

• მიწის სამუშაოები – უკიდურესი საჭიროება და არა ქალების პირადი არჩევანი 

გამოკითხულ ქალთა ნაწილი აღნიშნავს, რომ მიწათმოქმედებაში და სასათბურე მეურნეობაში ჩართულობა უკიდურესი საჭიროებაა და არა მათი პირადი არჩევანი. 

ყოველდღიური საველე სამუშაოების წარმოება გამოკითხულ ამ ქალთა ნაწილისთვის თვითგანვითარების შესაძლებლობების მნიშვნელოვნად ამცირებს, ან თითქმის შეუძლებელს ხდის.  

“გულწრფელად, საერთოდ არ მინდა მიწაზე მუშაობა. მინდა უფროსიმასწავლებელი ვიყო, მქონდეს უფრო მაღალი ხელფასი და არ ვიმუშაომიწაში. მინდა მეცნიერებით ვიყო დაკავებული და არა მცენარეებით,თუმცა თუ ვინმე მოვა და იტყვის, რომ აი, ამ დროს აქ ჩავატარებშეხვედრას, ყველა წავა. ყველა საკითხი საინტერესოა და საჭირო.” – 49წლის რესპონდენტი

სად ხედავენ გამოსავალს კაბალის თემში მცხოვრები ქალები 

კვლევაში მონაწილე ქალებს სურთ არსებობდეს სახელმწიფო მხარდაჭერა როგორც

თეორიული ცოდნის გაუმჯობესების, ასევე სასუქების შეძენის მიმართულებებით. ისინი ისურვებდნენ სასუქებზე ფასების შემცირებას, ან ე.წ ტალონების პრაქტიკის დანერგვას, რათა შეძლონ შედეგზე ორიენტირებული სასათბურე მეურნეობის უზრუნველყოფა.

 ბუნებრივ რესურსებზე ხელმისაწვდომობა

კვლევის ავტორმა შეისწავლა კაბალის თემის სოფლებში წყლის რესურსებზე ხელმისაწვდომობის საკითხი. როგორც ირკვევა, გამოკითხულთა აბსოლუტურ უმრავლესობას ხელი მიუწვდებათ წყალზე. ოჯახები წყალს მოიპოვებენ  საკუთარ ეზოებში არსებული ჭების მეშვეობით. არის შემთხვევები, როცა ჭები შრება და ქალებს ფიზიკური შრომა ემატებათ. რესპონდენთა ნაწილი აღნიშნავს, რომ ასეთ დროს წყლის მოტანა-მოზიდვას უძღვებიან ქალები, ნაწილი ტვირთს ქმრებთან ინაწილებს, ხოლო დანარჩენი გამოკითხული ქალების შემთხვევაში, წყლის მოზიდვის სამუშაოში ჩართულები არიან მხოლოდ კაცები. რესპონდენტების თანახმად, სოფლებში ჯერ კიდევ არიან ოჯახები, რომელთაც არ აქვთ წყალზე ხელმისაწვდომობა, რის გამოც ქალების საოჯახო და ფინანსური ტვირთი ერთი-ორად მეტია. 

დაბინძურებული გარემო 

ქალები საუბრობენ დასუფთავების გადაუდებელ საჭიროებაზე. ძირითადი გამოწვევაა

სანაგვე ურნების სიმწირე და დაბინძურებული მდინარე, რომელიც გადაუდებელ დასუფთავებას საჭიროებს. ერთ-ერთი რესპონდენტი ქალის ცნობით, მდინარის დასუფთავებაზე ზრუნვა სოფელში მაცხოვრებელ ქალებს უწვეთ, რის შედეგადაც მათი დატვირთვა იზრდება. ეს მოცემულობა კაბალაში მცხოვრებ ქალებს ურთულებს საველე საქმიანობას, ვინაიდან დაბინძურებული მდინარე გამოუსადეგარია მოხმარებისთვის — სახნავ-სათესი მიწების მორწყვისთვის. 

                    Kənd təsərrüfatına və təbii ehtiyatlara əlçatma – çətinliklər

Materialı hazırladı: Nutsa (Nino) Parsiaşvili

Laqodexi bələdiyyəsində, xüsusən də Qabal icmasında “Femina” qadın təşkilatı etnik azərbaycanlı qadınların ehtiyacları ilə bağlı sorğu keçirib. Əsərin müəllifi gender tədqiqatçısı Maqda Saqinaşvilidir.

Tədqiqat Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnkişaf Proqramı (UNDP Georgia) və İsveç səfirliyinin maliyyə dəstəyi və yardımı ilə hazırlanıb.

Textdə dörd əsas istiqamət fərqləndirilir:

• Gürcü dilini öyrənmək imkanı;

• Kənd təsərrüfatı, kənd təsərrüfatı və təbii ehtiyatlara çıxış;

• Cinsi və reproduktiv sağlamlıq və hüquqlar da daxil olmaqla sağlamlıq xidmətlərinə çıxış;

• Fiziki hərəkətlilik və nəqliyyata çıxış.

Torpaq, kənd təsərrüfatı və təbii ehtiyatların əl çatmazlığı;

Araşdırmalar çərçivəsində Qabalda yaşayan və böyük əksəriyyəti kənd təsərrüfatı işləri ilə məşğul olan azərbaycanlı qadınlarla müsahibələr aparılıb. Respondentlər iş prosesində qarşılaşdıqları maneələri müəyyən edirlər:

• Torpaq becərmə işlərinin kommunikasiya maneəsi

Əkinçilik və tarla işləri ilə məşğul olan qadınlar üçün traktorla torpağı şumlamaq məsələsi çətinlik yaradır. Kişilərdən fərqli olaraq, qadınların tək başına traktor tapması problemlidir və bir çox hallarda ünsiyyətə rəhbərlik etmək üçün kişi qohumunun köməyinə ehtiyac duyulur.

• Torpağın kimyəvi maddələrlə təmizlənməsinə dair nəzəri biliklərə ehtiyac

Tədqiqatda iştirak edən qadınların əksəriyyəti bitki zəhərlənməsi ilə bağlı müvafiq biliklərə malik olmadıqlarını bildirirlər. Bilmirlər ki, sağlam məhsul əldə etmək üçün məhsulları necə, hansı üsul və maddələrlə düzgün kimyəvi emal etmək lazımdır.

Elə hallar var ki, respondentlər əkilən lobya məhsulu istehlaka yararlı olmadığından onu yığa bilmirlər. Məhsul çatışmazlığının səbəbi qadınlar üçün aydın deyil.

Müsahibə edilən qadın və qızların mütləq əksəriyyəti hesab edir ki, onların iqtisadi fəaliyyətlə bağlı nəzəri biliklərə yiyələnməsi zəruridir. Respondentlərin fikrincə, Qabal icmasında heç bir tematik koqnitiv seminar və ya təlim keçirilməyib. Onlar vurğulayırlar ki, belə görüşlər onların istixana məhsullarının məhv olma riskini xeyli azaldacaq, gəlir və maliyyə imkanlarını artıracaq.

• İstixanaların verilməsi

İstixananın idarə edilməsi və saxlanması maliyyə resursları tələb edir. Bu, respondentlər üçün böyük çətinlikdir.

Müsahiblərin əksəriyyəti aqrokreditlər hesabına istixanalar işlədirlər ki, yetişdirilən məhsulu saxlamasalar və maksimum dərəcədə artırmasalar, qaytarmaq mümkün deyil.

İstixana təsərrüfatı ilə bağlı biliklər müsahibədə iştirak edən qadınlar üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

• Tək analar – çətinliklər

İstixana idarə etmək və işlətmək, xüsusən də nisbətən çox işləyən Qabal icmasındakı tək analar üçün çətindir. Köməkçi heyəti işə götürmək üçün maddi imkanları olmadığı üçün əlavə iş görməlidirlər.

Cəmiyyətdə formalaşmış inanc və ideyalara görə Qəbələdə yaşayan subay qadınların avtomobil kirayəsi zamanı ünsiyyət qurması çətinləşir.

Torpaq işləri – qadınların şəxsi seçimi deyil, həddindən artıq ehtiyacdır

Müsahibə edilən qadınların bir hissəsi qeyd edir ki, əkinçilik və istixana təsərrüfatı ilə məşğul olmaq onların şəxsi seçimi deyil, həddindən artıq ehtiyacdır.

Müsahibə edilən bu qadınların bəziləri üçün gündəlik çöl işlərinin aparılması özünü inkişaf etdirmək imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır və ya bunu demək olar ki, qeyri-mümkün edir.

“Düzünü desəm, mən ümumiyyətlə torpaqda işləmək istəmirəm. Mən patron istəyirəm Mən müəllim olmaq istəyirəm, daha çox maaş alıb işləməyim yerdə. Mən bitkilərlə deyil, elmlə məşğul olmaq istəyirəm. Halbuki, kimsə gəlib burada desə, bu vaxtı burada keçirərəm Hər kəs görüşə gedəcək. Bütün məsələlər maraqlı və zəruridir”, – 49 Yaşlı respondenti.

Qabal i icmasında yaşayan qadınlar həll yolunu harada görürlər?

Tədqiqatda iştirak edən qadınlar dövlət dəstəyinin olmasını istəyirlər nəzəri biliklərin təkmilləşdirilməsi, həmçinin gübrələrin alınması istiqamətləri ilə. Nəticə yönümlü istixana təsərrüfatını təmin etmək üçün gübrə qiymətlərini azaltmaq və ya sözdə kupon təcrübələrini həyata keçirmək istəyirlər.

Təbii ehtiyatların əl çatmazlığı

Tədqiqatın müəllifi Qabal icmasının kəndlərində su ehtiyatlarına çıxış məsələsini araşdırıb. Göründüyü kimi, respondentlərin böyük əksəriyyətinin suya çıxışı var. Ailələr suyu həyətlərindəki quyulardan alırlar. Quyuların quruması, qadınların fiziki əməklə məşğul olması halları var. Respondentlərin bəziləri qeyd edir ki, belə vaxtlarda su gətirmək qadınların üzərinə düşür, bəziləri yükü ərləri ilə bölüşürlər, qalan sorğuda iştirak edən qadınlarda isə su daşıma işinə yalnız kişilər cəlb olunur. Respondentlərin fikrincə, kəndlərdə hələ də su olmayan ailələr var ki, bu səbəbdən qadınların ailə və maddi yükü 1-2 dəfə çoxdur.

Qadınlar təcili təmizliyə ehtiyacdan danışırlar. əsas problemdir. Zibil qutularının azlığı və təcili təmizliyə ehtiyacı olan çirklənmiş çay. Respondent qadınlardan birinin dediyinə görə, çayın təmizlənməsi kənddə yaşayan qadınlara həvalə olunur və nəticədə onların iş yükü artır. Bu fakt Qabal yaşayan qadınların tarlada işləməsini çətinləşdirir, çünki çirklənmiş çay istehlak üçün – əkin sahələrinin suvarılması üçün yararsızdır.