მიუწვდომელი სექსუალური და რეპროდუქციული ჯანმრთელობა

კვლევა მომზადებულია ქალთა უფლებადამცველი ორგანიზაცია “ფემინა”-ს მიერ, გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP Georgia) და შვედეთის საელჩოს ფინანსური ხელშეწყობით.

სტატიის ავტორი: ლინდა ჩიხლაძე

Geo/Az

ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტში (კაბალის თემში) ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენელ ქალთა/გოგონათა მდგომარეობისა და საჭიროებების შეფასების მიზნით, ქალთა ორგანიზაცია “ფემინა”-ს მიერ, გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP Georgia) და შვედეთის საელჩოს ფინანსური ხელშეწყობით, „ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტში მცხოვრები ეთნიკურად აზერბაიჯანელი ქალების საჭიროებათა კვლევა“ განხორციელდა. კვლევის ავტორია გენდერის მკვლევარი  მაგდა საგინაშვილი. აღსანიშნავია, რომ ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტში აზერბაიჯანელი ქალების საჭიროებები სიღრმისეულად არ ყოფილა ნაკვლევი, რამაც ამ კვლევის განხორციელების საჭიროება მნიშვნელოვნად გაზარდა.

კვლევის მიზნებიდან გამომდინარე, ავტორმა განსაზღვრა ოთხი ძირითადი მიმართულება:

• ხელმისაწვდომობა ქართული   ენის შესწავლაზე; 
• ხელმისაწვდომობა მიწათმოქმდების, აგროკულტურისა და ბუნებრივ რესურსებზე;
• ხელმისაწვდომობა ჯანდაცვის სერვისებზე, მათ შორის, სექსუალურ და რეპროდუქციულ ჯანმრთელობასა და უფლებებზე;
• ხელმისაწვდომობა ფიზიკურ გადაადგილებასა  და ტრანსპორტზე.

ჩამოთვლილთაგან ყურადღებას ჯანდაცვის სერვისებზე, კერძოდ, სექსუალურ და რეპროდუქციულ ჯანმრთელობასა და უფლებებზე გავამახვილებთ.

კაბალი, უზუნთალა, განჯალა და ყარაჯალა (ე.წ კაბალის თემი) ეს იმ აზერბაიჯანული სოფლების ჩამონათვალია, სადაც კვლევის ფარგლებში ლაგოდეხის მასშტაბით ინტერვიუები მიმდინარეობდა. ჯამში 15 ნახევრად-სტრუქტუირებული ინტერვიუ. ცხადია, კვლევის სამიზნეები კაბალის თემში მცხოვრები  ქალები (22-78 ასაკობრივი ჯგუფი) იყვნენ. აქედან ყველაზე ახალგაზრდა რესპონდენტი 22 წლის იყო, ხოლო ყველაზე ასაკოვანი – 78 წლის.

კვლევის ფარგლებში განხორციელებული ინტერვიუების მიხედვით, აზერბაიჯანელმა ქალებმა აღნიშნეს, რომ საავადმყოფოებში მხოლოდ მაშინ მიდიან, როდესაც ამის გადაუდებელი აუცილებლობა არსებობს, როდესაც “რაღაც ძალიან სტკივათ” (ციტირება ინტერვიუდან). სხვა შემთხვევაში, საავადმყოფოებში მხოლოდ ბავშვების გამო დადიან.

ბარიერები, რაც კაბალის თემში მცხოვრებ ქალებს ხელს უშლის საკუთარი ჯანმრთელობის დაცვაში:

• ფინანსური ხარჯები, რადგან ზოგიერთი მათგანი აზერბაიჯანის მოქალაქეა ვერ სარგებლობს საყოველთაო დაზღვევის პირობებით, რომლებიც ხელმისაწვდომი მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეთათვისაა და შესაბამისად, მათთვის ჯანმრთელობის დაცვის ხარჯები იზრდება;
• მიიჩნევენ, რომ თავს ჯანმრთელად გრძნობენ და შესაბამისად, საავადმყოფოში ვიზიტის საჭიროება არ არსებობს;
• ადგილობრივ საავადმყოფოებში სამედიცინო პერსონალის დაბალი კვალიფიკაცია, რაც ადგილობრივი საავადმყოფოების მიმართ ნდობასა და მიმართვიანობას ამცირებს.

“არ მახსოვს, ბოლოს როდის ვიყავი ექიმთან. რად მინდა, ექიმი? მადლობა ღმერთს, კარგად ვარ. თუ რამე მეტკინება, წავალ ექიმთან,”- 61 წლის რესპონდენტი.

“გულის პრობლემა მაქვს. ადრე ვიყავი ექიმთან, მაგრამ ახლა ფულის გამო ვერ მივდივარ,” – 30 წლის რესპონდენტი.

რაც შეხება გინეკოლოგიურ კვლევებს, აქ საქმე საგანგაშოდაა: ინტერვიუებზე დაყრდნობით აღმოჩნდა, რომ გამოკითხულ ქალთაგან ნახევარზე მეტს არცერთხელ ჩაუტარებია გეგმიური გინეკოლოგიური გამოკვლევა, ხოლო სხვა დანარჩენს უსარგებლია მინიმუმ ერთხელ. იმ ქალთა კატეგორიიდან, რომელსაც არცერთხელ ჩაუტარებია აღნიშნული კვლევა, მიაჩნია, რომ მსგავსი გამოკვლევის საჭიროება არ დამდგარა, მათი ჯანმრთელების მდგომარეობიდან გამომდინარე.

დაფიქსირდა, რომ გამოკითხული თერთმეტი დედიდან რვა სისტემატურად ახორციელებდა გეგმიურ ვიზიტებს ორსულობის პერიოდში, ხოლო დანარჩენმა სამმა მხოლოდ სამი, ან უფრო ნაკლები ვიზიტი განახორციელა ორსულობის ცხრათვიან პერიოდში.

კვლევის შედეგების მიხევით, კაბალის თემში გამოკითხული აზერბაიჯანელი ქალებისა და გოგონებისთვის გინეკოლოგიური სერვისებით სარგებლობას საგანგაშოდ ართულებს:

• ადგილობრივი გაუმართავი სატრანსპორტო ხაზები და დამოუკიდებლად გადაადგილების ფაქტორი;
• ფინანსური სახსრები;
• ცნობიერების დაბალი დონე/არაინფორმირებულობა;
• ენობრივი ბარიერი და ამის გამო ექიმთა დამოკიდებულებები მათ მიმართ;
• კონფიდენციალობის დაცვის  პრობლემა;
• მედპერსონალის კვალიფიკაცია;
• სათანადო კვლევითი აპარატურის არქონა;
• უფასო სკრინინგ პროგრამების შესახებ არაინფორმირებულობა;
• კონტრაცეპტივებისა და უსაფრთხო სქესობრივი აქტის შესახებ არსებული ცრუ რწმენა-წარმოდგენები.

აქედან გამომდინარე, თვალსაჩინოებითვის, ყურადღებას დოკუმენტში ასახულ რამდენიმე მნიშვნელოვან გამოწვევაზე გავამახვილებ. გამოკითხულ ქალთა მხოლოდ მცირე ნაწილმა გაუსვა ხაზი სადიაგნოსტიკო და სასკრინინგო სამედიცინო ვიზიტების მნიშვნელობას.

“ქალებისთვის გინეკოლოგიური სერვისების, კონსულტაციების უფასოდ შეთავაზება კარგი იქნებოდა, შეღავათის სახით რომ იყოს, თუნდაც ნახევარი ფასი ღირდეს, ისე ძალიან ძვირია. როცა ტკივილი აწუხებს ქალს, წავიდეს და ის მაინც გაიგოს, რა არის, რა სჭირს. ისე ქალი ვერ მიდის, იმიტომ, რომ არის გადასახადი და ვერ წვდება. ცალკე გადაადგილების პრობლემაა, ცალკე ენის პრობლემა, ვერ გააგებინებს იქ, რა სტკივა, თარჯიმანი სჭირდება,” – 31 წლის რესპონდენტი

კვლევაში გამოვლინდა, რომ რესპონდენტებს უფასო სკრინინგის პროგრამების შესახებ ინფორმაცია არ გააჩნიათ. ხოლო ისინი, ვინც იციან აღნიშნული პროგრამის შესახებ, ვერ სარგებლობენ ამ სერვისებით. ძირითად მიზეზად დასახელდა საავადმყოფოების სიშორე და გადაადგილების პრობლემა, რის გამოც, ქალები ისურვებდნენ, ჰქონდეთ შესაძლებლობა სოფელშივე იტარებდნენ აღნიშნულ გამოკვლევებს.

კვლევის შედეგებმა განსხვავებული დამოკიდებულებები გამოკვეთა კონტრაცეფციის მიმართ მონაწილე 20-30 წლამდე და +45 წლის ქალთა კატეგორიებს შორის. ახალგაზრდა ქალები კონტრაცეფციის საჭიროებაზე ღიად საუბრობდნენ და მიიჩნევდნენ, რომ ქალებს, უნდა ჰქონდეთ სახელმწიფოს მხარდაჭერა, ისარგებლონ კონტრაცეფციის სხვადასხვა საშუალებით. განსხვავებით ახალგაზრდებისგან, 45 ან მეტი წლის ქალები კონტრაცეფციის გვერდით ეფექტებზე საუბრობდნენ. ისინი მიიჩნევენ, რომ კონტრაცეფცია საფრთხეს უქმნის ქალის რეპროდუქციულ ჯანმრთელობას. აღნიშნული ნეგატიური რწმენა-წარმოდგენები კონტრაცეფციის ნეგატიური ეფექტების შესახებ, ეფუძნება როგორც მათ პირად გამოცდილებას, ასევე საზოგადოებრივ აზრს.

“ჩემი აზრით, არ არის საჭირო ასეთი წამლების მიღება. როცა ჩემი შვილები ოჯახს შექმნიან, მე არ მივცემ ჩემს რძალს უფლებას გამოიყენოს. რადგან თუ ერთხელ დალევ, შემდეგ შვილი აღარ გეყოლება. ძალიან ცუდი წამლებია,”- 48 წლის რესპონდენტი

კვლევაში გამოკითხულ კაბალის თემში მცხოვრებ აზერბაიჯანელ ქალებსა და გოგონებს სამედიცინო სერვისებს ქართულ ენაზე აწვდიან. ქართულ ენაზე სამედიცინო სერვისების მიღება კი ქალებისთვის განსაკუთრებულ პრობლემატურია, სამედიცინო პირადი ისტორიის კონფიდენციალობისა და სერვისის ეფექტიანად მიღების აზრით.  ის ქალები, რომლებიც არ ფლობენ ქართულ ენას, მიუთითებნენ, რომ მუდმივად ესაჭიროებათ თარჯიმნის დახმარება, რომლის ყოფნაც ექიმის კაბინეტში, მათ შორის, გინეკოლოგიური სერვისების მიღების დროს, აუცილებელია, რაც იწვევს არათუ კონფიდენციალობის დარღვევას, ქალს, ფაქტობრივად, ერთმევა საკუთარ ჯანმრთელობის დაცვაზე ზრუნვის შესაძლებლობა.

“ქალებიც ბავშვებთან და ქმრებთან ერთად მიდიან ან დედამთილებთან ერთად. ექიმთან როცა მივდივართ, ეს დიდი ამბავია. მაგალითად, მე ვარ ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენელი, თან ორსული. ჩემმა მამამთილმა იცის ქართული, ისიც წამოვა და ჩემი ქმარიც, რა თქმა უნდა. ყველა ერთად შევალთ ოთახში და რაღაცას თუ მეკითხება გინეკოლოგი, ჯერ უნდა ვუთხრა ქმარს, ქმარმა დედას, დედამ – თავის ქმარს და ასე ტრიალებს. ასეა. მრცხვენია ამის გამო… ქმრები არიან თარჯიმნები რძლებს და დედამთილებს შორის. წინა თაობაში კაცებმა უფრო იციან ქართული, ჩემს და შემდეგ თაობაში უფრო იციან ქართული.”

გარდა ამ ფაქტობრივი გარემოებებისა, კვლევამ გამოკვეთა, რომ არსებობს დაშვება, რომ პაციენტის ჯანმრთელობის ისტორია შესაძლოა ცნობილი გახდეს არამხოლოდ ოჯახის წევრის, არამედ სრულიად უცხო პირისთვისაც. მაგალითად, მეზობლისთვის, ან იმავე სოფელში მაცხოვრებელი სხვა პირისთვის. იქიდან გამომდინარე, რომ ხშირია ოჯახები, სადაც ქართულად ვერავინ საუბრობს,  აზერბაიჯანელ გოგონებსა და ქალებს უწევთ საავადმყოფოებში წაიყოლონ სხვა პირები, თარჯიმნობის გაწევის მიზნით. არის შემთხვევები, როდესაც ქალებსა და გოგონებს ამ დახმარების სანაცვლოდ თანხის გადახდა უწევთ და აღნიშნული, მათთვის სამედიცინო სერვისების მიღების ხარჯებს და უშუალო პროცესს უფრო კომპლექსურს ხდის.

გამოკითხული ქალები ხაზს უსვამდნენ ადგილობრივ საავადმყოფოებში ექიმების მხრიდან იმ ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენელი პაციენტებისადმი არსებულ დამოკიდებულებაზეც, რომლებიც ვერ საუბრობენ ქართულ ენაზე და უჭირთ კომუნიკაცია მათთან. ენობრივი ბარიერი მედიკოსთა მხრიდან ხშირ შემთხვევაში გაღიზიანებას იწვევს და გამოკითხული ქალებისთვის სერვისების ადეკვატურად მიწოდების შესაძლებლობას მნიშვნელოვნად ამცირებს.

“ვისმა ოჯახის წევრმაც არ იცის ქართული, აქ არიან ახალგაზრდები, თარჯიმნები და რა თქმა უნდა, ისინიც თანხის გადახდის სანაცვლოდ მიყვებიან. გადაუხდი თანხას, ექიმთან წაიყვან და გადაგითარგმნის.”-31 წლის რესპონდენტი

“ვინც არ იცის ენა, იმასთან ყვირიან, ცუდად ექცევიან. მაგალითად, მე როცა მივდივარ კლინიკაში, 1 საათის საქმე რომ მაქვს 6-7 საათი ვრჩები, ხალხს ვეხმარები. ჩემი გინეკოლოგი ამბობს, ნეტა ჩემი ყველა პაციენტი შენნაირი იყოს, იცოდეს საუბარიო. ცუდად ექცევიან ხალხს ხოლმე, რადგან ქართული ენა არ იციან. ეს მიუღებელია, არ შეიძლება ადამიანს ასე ექცეოდე.” – 22 წლის რესპონდენტი

კვლევის ავტორის მოსაზრებით, აღნიშნული განსაკუთრებულ რისკებს წარმოშობს ქალის ინტიმური უსაფრთხოებისთვის, განსაკუთრებით იმ შემთხვევებში, როდესაც პაციენტი და თარჯიმანი ერთი და იმავე სოფლის ან თემის წარმომადგენლები არიან. პაციენტის პირადი სამედიცინო ისტორიის შესახებ ინფორმაციის შესაძლო გავრცელება  მნიშვნელოვნად აძლიერებს ქალთა მოწყვლადობას, განსაკუთრებით ისეთ ეთნიკურ თემებში, სადაც გამოწვევად რჩება გენდერული ნიშნით არსებული რწმენა-წარმოდგენები, სოციალური სტიგმები და სხვა სტერეოტიპები.

მტკიცებულებებზე დაფუძნებული კვლევის ავტორი წარმოდგენილი გამოწვევების დასაძლევად სახელმწიფო უწყებებისათვის შემდეგ რეკომენდაციებს გვთავაზობს:

საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსათვის:

• ადგილობრივი გენდერული თანასწორობის საბჭოს ინიციატივითა და გენდერული თანასწორობის მუდმივმოქმედი საპარლამენტო საბჭოს ჩართულობით განხორციელდეს ცნობიერების ამაღლების კამპანია კონტრაცეფციის, სისტემატური გინეკოლოგიური შემოწმების მნიშვნელობისა და უფასო სკრინინგ პროგრამების მნიშვნელობისა და საჭიროებების შესახებ;
• შემუშავდეს საბაზისო სკრინინგ პროგრამა, რომლის ფარგლებშიც ქალების შემოწმება მოხდება ადგილზე, თემში,  პირველადი პრობლემების გამოვლენისა და შემდგომში საჭიროებების გადაკვალიფიცირების მიზნით;
• საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ მოხდეს ლაგოდეხის საჯარო საავადმყოფოების მოკვლევა, საჭიროების შემთხვევაში მათი შესაბამისი სამედიცინო აპარატურით აღჭურვა შემდგომში ადეკვატური სამედიცინო სერვისების მიღების გაუმჯობესების მიზნით. სამინისტროს მიერ ადგილზე მოკვლეულ და შეფასებულ უნდა იქნას ადგილობრივი გინეკოლოგების ეთიკური ქცევა საერთო სახელმწიფო გაიდლაინებთან შესაბამისობასთან დადგენის მიზნით.

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსათვის:

• გადაიხედოს ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენლებისთვის ქართული ენის საგაკვეთილო სილაბუსი; მოხდეს ქართული ენის გაკვეთილების გახანგრძლივება, ენის სათანადოდ ათვისების საჭიროებიდან გამომდინარე;
• გადამზადდნენ აზერბაიჯანულენოვანი თემის სკოლებში არსებული ქართული ენის პედაგოგები; მოხდეს მათთვის დამატებითი კურსებისა და ტრენინგების გამოყოფა, რათა შესაძლებელი გახდეს მათთვის ქართულ ენასთან მიმართებით არსებული ბარიერებისა და გამოწვევების დაძლევა შემდგომში ქართული ენის საგაკვეთილო პროცესის შეუფერხებლად წარმართვის მიზნით;
• შეიქმნას საზაფხულო სკოლები ან სემინარები კაბალის თემის სოფლებისთვის, რაც თემში მცხოვრებ გოგონებს საშუალებას მისცემს გააუმჯობესონ ქართული ენის ცოდნა. ამასგარდა, წაახალისოს მათი სოციალიზაცია თემში.

ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის მერიას:

• მუნიციპალური ტრანსპორტის უზრუნველყოფა სამედიცინო და საგანმანათლებლო სერვისების ხელმისაწვდომობისათვის, განსაკუთრებით ქალებისათვის, რომლებიც წარმოადგენენ მოწყვლად ჯგუფს.

ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს:

• ადგილობრივი გენდერული თანასწორობის საბჭოს ინიციატივითა და გენდერული თანასწორობის მუდმივმოქმედი საპარლამენტო საბჭოს ჩართულობით განხორციელდეს ცნობიერების ამაღლების პერმანენტული კამპანიები ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის სოფლებში, მათ შორის არსებული სოციალური გენდერული როლებისა და გენდერული სტერეოტიპების წინააღმდეგ, რომელთა მიხედვითაც ქალებს ეზღუდებათ დამოუკიდებლად გადაადგილება.

                         Əlçatmaz cinsi və reproduktiv sağlamlıq

Materialı hazırladı: Linda Çixladze

Laqodexi bələdiyyəsində (Qabal icması) etnik azlıqları təmsil edən qadınların/qızların vəziyyətini və ehtiyaclarını qiymətləndirmək üçün “Femina” qadın təşkilatı, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnkişaf Proqramının (UNDP Georgia) və İsveç Səfirliyinin maliyyə dəstəyi ilə, “Laqodexi bələdiyyəsində yaşayan etnik azərbaycanlı qadınların ehtiyaclarının öyrənilməsi” həyata keçirilib. Araşdırmanın müəllifi gender tədqiqatçısı Maqda Saqinaşvilidir. Qeyd edək ki, Laqodexi bələdiyyəsində azərbaycanlı qadınların ehtiyacları dərindən öyrənilməmişdir ki, bu da bu tədqiqata ehtiyacı xeyli artırmışdır.

Tədqiqatın məqsədlərinə əsaslanaraq müəllif dörd əsas istiqamət müəyyən etmişdir:

• Gürcü dilini öyrənmək imkanı;

• Kənd təsərrüfatı, agrokultura və təbii ehtiyatlar;

• Cinsi və reproduktiv sağlamlıq və hüquqlar da daxil olmaqla sağlamlıq xidmətlərinə rahat əlçatma imkanı

• nəqliyyata rahat

Sadalananlardan biz səhiyyə xidmətlərinə, xüsusən də cinsi və reproduktiv sağlamlıq və hüquqlara diqqət yetirəcəyik.

Qabalı, Uzuntala, Gəncəli və Qaracala (Qabalı icması) Bu, tədqiqat çərçivəsində bütün Laqodexi boyu müsahibələrin aparıldığı Azərbaycan kəndlərinin siyahısıdır. Cəmi 15 yarı-strukturlaşdırılmış müsahibə. Aydındır ki, tədqiqatın hədəfləri Kabali icmasında yaşayan qadınlar (22-78 yaş qrupu) idi. Ən gənc respondentin 22, ən yaşlısının isə 78 yaşı var idi.

Araşdırmalar çərçivəsində aparılan müsahibələrə görə, azərbaycanlı qadınlar xəstəxanalara yalnız təcili ehtiyac olduqda, “nəsə çox ağrıyanda” müraciət etdiklərini bildiriblər (müsahibədən sitat gətirilib). Digər hallarda isə yalnız uşaqlara görə xəstəxanalara müraciət edirlər.

Qabal icmasında yaşayan qadınların öz sağlamlıqlarını qorumasına mane olan maneələr:

• Maliyyə xərcləri, bəziləri Azərbaycan vətəndaşları olduğu üçün yalnız Gürcüstan vətəndaşları üçün nəzərdə tutulmuş universal sığorta şərtlərindən yararlana bilmirlər və buna görə də onların səhiyyə xərcləri artır;
• özlərini sağlam hiss etdiklərini və buna görə də xəstəxanaya getməyə ehtiyac olmadığını düşünürlər;
• Yerli xəstəxanalarda tibb işçilərinin aşağı ixtisas səviyyəsi yerli xəstəxanalara inamı və müraciəti azaldır.

“Sonuncu dəfə nə vaxt həkimin yanında olduğumu xatırlamıram. Mən nə istəyirəm, həkim? Allaha şükür yaxşıyam. Bir şey ağrısa, həkimə gedəcəm”, – 61 yaşlı respondent.

“Ürəyimdə problem var. Əvvəllər həkimə gedirdim, indi pula görə gedə bilmirəm”, – 30 yaşlı respondent.

Ginekoloji tədqiqatlara gəldikdə, burada vəziyyət narahat edıcıdır:  Müsahibələrə əsasən müəyyən edilmişdir ki, sorğu edilən qadınların yarıdan çoxu heç vaxt planlı ginekoloji müayinədən keçməmiş, qalanları isə ən azı bir dəfə ginekoloji müayinədən keçmişdir. Sözügedən araşdırmanı heç vaxt aparmayan qadınlar kateqoriyasından onlar sağlamlıq vəziyyətlərinə əsaslanaraq oxşar araşdırmaya ehtiyac olmadığını düşünürlər.

Müşahidə edilən on bir anadan səkkizinin hamiləlik dövründə sistematik olaraq planlaşdırılmış ziyarətlər etdiyi, qalan üç nəfərin isə hamiləliyin doqquz aylıq dövründə yalnız üç və ya daha az ziyarət etdiyi müşahidə edilmişdir.

Tədqiqatın nəticələrinə əsasən, Qabal icmasında sorğu edilən azərbaycanlı qadın və qızlar ginekoloji xidmətlərdən istifadə etməkdə qorxulu dərəcədə çətin çətinləşdirdiyini düşünürlər:

1. Ictimayi nəqliyat problemi
2. Finansal problemlər
3. Məlumatlılığın/məlumatın aşağı səviyyəsi;
4. Dil baryeri və buna görə həkimlərin onlara münasibəti;
5. Məxfiliyin qorunması problemi;
6. Tibb işçilərinin ixtisası;
7. Müvafiq tədqiqat avadanlıqlarının olmaması;
8. Pulsuz skrininq proqramları haqqında məlumatlılığın olmaması;
9. Kontraseptivlər və təhlükəsiz cinsi əlaqə haqqında yanlış təsəvvürlər.

Ona görə də aydınlıq naminə mən sənəddə qeyd olunan bir neçə mühüm çağırış üzərində dayanacağam. Müsahibə edilən qadınların yalnız kiçik bir hissəsi diaqnostik və skrininq tibbi ziyarətlərin vacibliyini vurğulamışdır.

“Qadınlara ginekoloji xidmətlərin və konsultasiyaların pulsuz təklif edilməsi yaxşı olardı, endirim şəklində olsaydı, qiymətinin yarısı olsa belə, çox bahadır. Qadın ağrıyanda onu buraxın, heç olmasa onun nə olduğunu başa düşər. Qadın gedə bilmir, çünki pulludur və ona daxil ola bilmir. Ayrı bir hərəkət problemi, ayrıca dil problemi var, orda nəyin ağrıdığını izah edə bilmir, ona tərcüməçi lazımdır”, – 31 yaşlı respondent

Araşdırma zamanı məlum olub ki, respondentlərin pulsuz skrininq proqramları haqqında məlumatı yoxdur. Adıçəkilən proqramdan xəbəri olanlar isə bu xidmətlərdən istifadə edə bilməzlər. Əsas səbəb xəstəxanaların məsafəsi və gediş-gəliş problemi idi ki, buna görə də qadınlar sözügedən müayinələri kəndin özündə keçirmək imkanı əldə etmək istəyirdilər.

Tədqiqatın nəticələri 20-30 və +45 yaş arası iştirak edən qadınların kateqoriyaları arasında kontrasepsiyaya fərqli münasibət göstərdi. Gənc qadınlar kontrasepsiya ehtiyacından açıq danışdılar və hesab etdilər ki, qadınlar müxtəlif kontrasepsiya vasitələrindən istifadə etmək üçün dövlət tərəfindən dəstək olmalıdırlar. Gənc qadınlardan fərqli olaraq, 45 və daha yuxarı yaşda olan qadınlar kontrasepsiyanın yan təsirlərini bildirdilər. Onlar hesab edirlər ki, kontrasepsiya qadının reproduktiv sağlamlığına təhlükə yaradır. Kontrasepsiya vasitələrinin mənfi təsirləri ilə bağlı bu mənfi inanclar həm onların şəxsi təcrübəsinə, həm də ictimai rəyə əsaslanır.

“Məncə, belə dərmanların qəbuluna ehtiyac yoxdur. Övladlarım ailə quranda gəlinimin ondan istifadə etməsinə icazə vermərəm. Çünki bir dəfə içsən, o zaman övladın olmayacaq. Çox pis dərmanlardır”, – 48 yaşlı respondent

Tədqiqat zamanı sorğu edilən Qabal icmasında yaşayan azərbaycanlı qadın və qızlara gürcü dilində tibbi xidmət göstərilir. Gürcü dilində tibbi xidmətlərin alınması, şəxsi xəstəlik tarixçəsinin məxfiliyi və xidmətlərin effektiv qəbulu baxımından qadınlar üçün xüsusilə problemlidir. Gürcü dilini bilməyən qadınlar bildirdilər ki, onların daim həkimin kabinetində, o cümlədən ginekoloji xidmətin qəbulu zamanı olması zəruri olan tərcüməçinin köməyinə ehtiyacı var ki, bu da təkcə məxfiliyin pozulmasına deyil, əslində qadını öz sağlamlığının qayğısına qalmaq imkanından məhrum edir.

“Qadınlar da uşaqları və ərləri və ya qayınanaları ilə gedirlər. Həkimə gedəndə böyük xəbər olur. Məsələn, mən etnik azlığın nümayəndəsiyəm və hamiləyəm. Qayınatam gürcü dilini bilir, o da gələcək, mənim ərim də təbii ki. Hamımız birlikdə otağa girəcəyik, ginekoloq məndən nəsə soruşsa, mən birinci ərimə, əri anaya, ananı ərinə deməliyəm və s. Düzdür. Mən bundan utanıram… ərlər gəlinlər və qayınanalar arasında tərcüməçidir. Əvvəlki nəsildə kişilər gürcü dilini, mənim nəsildə və sonrakı nəsildə gürcü dilini daha yaxşı bilirlər”.

Bu faktiki hallara əlavə olaraq, araşdırma xəstənin sağlamlıq tarixinin təkcə ailə üzvünə deyil, həm də tamamilə tanımadığı bir şəxsə məlum ola biləcəyinə dair bir fərziyyənin olduğunu vurğuladı. Məsələn, qonşu üçün və ya eyni kənddə yaşayan başqa bir şəxs üçün. Çox vaxt gürcü dilində heç kimin danışmadığı ailələr olduğu üçün azərbaycanlı qızlar və qadınlar tərcümə üçün başqa insanları xəstəxanalara aparmalı olurlar. Qadın və qızların bu yardım üçün pul ödəməli olduqları hallar var ki, bu da xərcləri və tibbi xidmətlər əldə etmək prosesini onlar üçün daha mürəkkəb edir.

“Kimin ailə üzvü gürcü dilini bilmir, burada gənclər, tərcüməçilər var və təbii ki, onlar da pul müqabilində məni izləyirlər. Məbləği ödə, səni həkimə aparacağam, o da sənə tərcümə edəcək.” – 31 yaşlı respondent

Müsahibə aparan qadınlar yerli xəstəxanalarda həkimlərin gürcü dilində danışa bilməyən və onlarla ünsiyyət qurmaqda çətinlik çəkən etnik azlıq xəstələrinə münasibətini vurğulamışlar. Dil maneəsi tez-tez həkimlərin qıcıqlanmasına səbəb olur və sorğu edilən qadınlara adekvat xidmət göstərmək imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.

“Dil bilməyənlərin üstünə qışqırırlar, pis davranırlar. Məsələn, klinikaya gedəndə 1 saatlıq işim olsa, 6-7 saat qalıram, insanlara kömək edirəm. Ginekoloqum deyir, kaş bütün xəstələrim sizin kimi olaydı, danışa bildilər. Gürcü dilini bilmədikləri üçün insanlarla pis davranırlar. Bu, qəbuledilməzdir, insanla belə davranmaq olmaz”. – 22 yaşlı respondent

Tədqiqat müəllifinin fikrincə, bu, xüsusilə xəstə və tərcüməçinin eyni kəndin və ya icmanın nümayəndələri olduğu hallarda qadının intim təhlükəsizliyi üçün xüsusi risklər yaradır. Xəstənin şəxsi xəstəlik tarixi haqqında məlumatın mümkün yayılması qadınların həssaslığını əhəmiyyətli dərəcədə artırır, xüsusən də gender əsaslı inancların, sosial stiqmaların və digər stereotiplərin problem olaraq qaldığı belə etnik icmalarda. Dəlillərə əsaslanan araşdırmanın müəllifi dövlət qurumlarına qarşıya qoyulan çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün aşağıdakı tövsiyələri verir:

Gürcüstanın işğal olunmuş ərazilərindən olan məcburi köçkünlər üçün Əmək, Səhiyyə və Sosial Müdafiə Nazirliyi:

• Yerli Gender Bərabərliyi Şurasının təşəbbüsü və Parlamentin Gender Bərabərliyi üzrə Daimi Şurasının iştirakı ilə kontrasepsiya, sistemli ginekoloji müayinənin əhəmiyyəti və pulsuz skrininq proqramlarının əhəmiyyəti və ehtiyacları ilə bağlı maarifləndirmə kampaniyası həyata keçirilməlidir;
• Əsas skrininq proqramı hazırlanmalıdır ki, bu proqram çərçivəsində ilkin problemlərin müəyyən edilməsi və sonradan onların ehtiyaclarının dəqiqləşdirilməsi məqsədilə qadınların yerində, cəmiyyətdə yoxlanılması nəzərdə tutulur;
• Gürcüstanın işğal olunmuş ərazilərindən olan Məcburi Köçkünlər Nazirliyi, Əmək, Səhiyyə və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi Laqodexi dövlət xəstəxanalarında araşdırma aparmalı, lazım gələrsə, adekvat tibbi xidmətin qəbulunu yaxşılaşdırmaq üçün onları müvafiq tibbi avadanlıqlarla təchiz etməlidir.
• Ümumi dövlət təlimatlarına uyğunluğunu müəyyən etmək üçün yerli ginekoloqların etik davranışı Nazirlik tərəfindən araşdırılmalı və qiymətləndirilməlidir.

Gürcüstanın Təhsil və Elm Nazirliyi üçün:

• Etnik azlıqların nümayəndələri üçün gürcü dili dərs proqramına yenidən baxmaq; Gürcü dili dərsləri dilin düzgün öyrənilməsi ehtiyacından asılı olaraq uzadılmalıdır;
•  Azərbaycandilli icmanın məktəblərində gürcü dili müəllimləri hazırlanıb; Gələcəkdə gürcü dilinin tədrisi prosesini rəvan aparmaq üçün gürcü dili ilə bağlı mövcud maneələri və çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün onlar üçün əlavə kurslar və treninqlər ayırmaq;
• Qabal icmasının kəndləri üçün icmada yaşayan qızların gürcü dili biliklərini təkmilləşdirməyə imkan verəcək yay məktəbləri və ya seminarlar yaratmaq. Bundan əlavə, onların cəmiyyətdə sosiallaşmasını təşviq edin.

Laqodexi Bələdiyyəsi:

• Xüsusilə həssas qrupları təmsil edən qadınların tibbi və təhsil xidmətlərinə çıxışı üçün bələdiyyə nəqliyyatının təmin edilməsi.

Laqodexi Bələdiyyə Şurası:

• Yerli Gender Bərabərliyi Şurasının təşəbbüsü və Parlamentin Gender Bərabərliyi üzrə Daimi Şurasının iştirakı ilə Laqodexi bələdiyyəsinin kəndlərində, o cümlədən mövcud sosial gender rollarına və gender stereotiplərinə qarşı daimi maarifləndirmə kampaniyaları həyata keçirilməlidir. qadınların müstəqil hərəkət etməsi məhdudlaşdırılır.